3η Biennale Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων

Ένας από τους κύριους στόχους του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής είναι η παρουσίαση και προβολή των νέων ιδεών και τάσεων στην Αρχιτεκτονική. Γι’ αυτό και θεσμοθέτησε κάθε δύο χρόνια την παρουσίαση προτάσεων ή και πραγματοποιημένων έργων από νέους Έλληνες αρχιτέκτονες, καθώς και την ευρύτερη διάχυσή τους στην Ελληνική Κοινωνία. Με αυτόν τον τρόπο καλύπτεται και ένας άλλος επίσης βασικός στόχος του Ινστιτούτου που είναι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση όσο το δυνατόν ευρύτερων στρωμάτων που πληθυσμού της χώρας στις τάσεις της Αρχιτεκτονικής σήμερα.

Εάν δεχθούμε την φιλόδοξη ρύση ότι η Αρχιτεκτονική αποτελεί την υλική έκφραση των ιδεών και των κοινωνικο-οικονομικών ρευμάτων ή καταστάσεων μιας συγκεκριμένης χρονική περιόδου, τότε θα δυσκολευτούμε πολύ να αναλύσουμε κριτικά τα δημιουργήματα της σύγχρονης Αρχιτεκτονικής με όρους της εποχής μας. Σ’ αυτή μας μάλιστα την προσπάθεια συμβάλλει και η «παράδοση» των τελευταίων δεκαετιών της προσφυγής των θεωρητικών της αρχιτεκτονικής σε γενικότερες φιλοσοφικές δομές για να εξηγηθεί (εκ των υστέρων) το αρχιτεκτονικό γίγνεσθαι.

Έτσι περάσαμε από την ανθρωπολογική θεώρηση του Levi Strauss, στην αποδόμηση του Derrida, με την ίδια αγωνία που σήμερα αναζητούμε στους νέους όρους του Deleuze και του Guattari την πορεία που μπορεί (και ίσως πρέπει) ν’ ακολουθήσει η αρχιτεκτονική για να εκφράσει την εποχή μας.

Η μεταφορά όμως οποιουδήποτε φιλοσοφικού λόγου σε κάποιο άλλο πεδίο ιδιαίτερα όταν αυτό αποτελεί έκφραση εφαρμοσμένης Τέχνης, δημιουργεί εύλογα αντιφάσεις, συγχύσεις και αυτοαναιρέσεις. Και αντί να γίνουν σαφέστερες οι βασικές διαδικασίες και πλευρές της αρχιτεκτονικής δημιουργίας, και κατ’ επέκταση να θεμελιωθεί μια νέα σχεδιαστική θέση προσαρμοσμένη προς το κοινωνικό γίγνεσθαι, αναπτύσσεται ένα «νεφέλωμα» που περιβάλλει το «υπαρκτό αντικείμενο». Για να χρησιμοποιήσω κι’ εγώ την σκέψη του Deleuze «κάθε υπαρκτό αντικείμενο περιβάλλεται από κύκλους εικονικούς που ανανεώνονται συνέχεια και που καθένας εκπέμπει έναν άλλο ενώ περιβάλλουν και αντιδρούν στο υπαρκτό. Μια σύγχρονη αντίληψη περιβάλλεται από ένα νεφέλωμα που αποτελείται από εικονικές παραστάσεις που καθορίζονται ως εικονικές κυρίως από την ταχύτητα τους ή το βραχυπρόθεσμό τους και που τις συγκρατεί σ’ ένα υποσυνείδητο επίπεδο».

Από την άποψη αυτή η ανάλυση των Deleuze/Guattari αποτελεί μία από τις αξιόπιστες εξηγήσεις αυτής της θεωρητικής προσέγγισης, αλλά δεν θίγει κατά την γνώμη μου, αυτό καθαυτό το αντικείμενο της αρχιτεκτονικής δημιουργίας που παραμένει αυτεξούσιο, συγκεκριμένο και «αδιάψευστο» στην σχεδιαστική του πραγματικότητα. Έτσι ξαναγυρίζουμε στον άλλο πόλο του δίπολου «εικονικό» «πραγματικό» και μάλιστα στο επίπεδο όπου όπως γράφει ο Deleuze, «το εικονικό προσεγγίζει το πραγματικό ώστε να μην ξεχωρίζει πια».
Οι φιλοσοφικές αυτές θέσεις διαφαίνονται και στην έκθεση των έργων της 3ης Biennale Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων. Είναι 37 ματιές σε μια προβληματική πολύ επίκαιρη και γι’ αυτό μη-κατασταλαγμένη. Ο θεατής ας τα διαβεί δεχόμενος και αναλύοντας τα ερεθίσματα που του προκαλούν χωρίς συγκεκριμένες προκαταλήψεις που μπορεί να του δημιουργήσουν οι αξιόλογες και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες αναλύσεις των θεωρητικών κειμένων. Έτσι μόνον πιστεύω ότι θα αποκτήσει τις δικές του παραστάσεις ώστε να καταφέρει να ξεκινήσει τον διάλογο με τα κείμενα του καταλόγου. Και εάν προκύψουν μερικά νοητικά σχήματα σε κάθε επισκέπτη της έκθεσης, τότε μπορεί κανείς να ισχυρισθεί ότι είναι ένα σημαντικό κέρδος που δικαιώνει σε μεγάλο βαθμό τις προσπάθειες που κατέβαλαν όλοι οι συντελεστές για την πραγματοποίηση αυτής της εκδήλωσης.

Θα πρέπει να ευχαριστήσω θερμά τον Υπουργό Πολιτισμού για την αμέριστη υποστήριξή του, την Ανώνυμή Εταιρεία Προβολής της Ελληνικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς Α.Ε., το Αττικό Μετρό και ιδιαίτερα τον Πρόεδρό του για την παραχώρηση του χώρου, τους χορηγούς Γ.Γ. Νέας Γενιάς, Εργοχρώμ, Bright, Βερύκοκος ΑΒΕΕ και Campari Bombay Saphire και βέβαια όσους συνεργάστηκαν για την υλοποίηση της έκθεσης, τις επιμελήτριες και το προσωπικό του Ινστιτούτου.

Καθηγητής Ν. Καλογεράς
Πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής