Atelier CUBE

Η ελβετική αρχιτεκτονική του 20ου και των αρχών του 21ου αιώνα αποτελεί παράδειγμα με διεθνή ακτινοβολία. Τόσο στη διάρκεια του μεσοπολέμου, με την επικράτηση και την κυριαρχία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής –πέρα από την περίπτωση του ίδιου του Le Corbusier, o ελβετός Hannes Mayer υπήρξε διευθυντής της σχολής του Μπάουχαους– όσο και μεταπολεμικά, η αρχιτεκτονική στην Ελβετία ακολούθησε έναν δρόμο συνεχούς πειραματισμού πάνω στις δυνατότητες του μοντέρνου σχεδίου. Η πορεία αυτή ευνοήθηκε και από το γεγονός ότι η Ελβετία δεν υπέστη τις καταστροφές του Β΄ παγκόσμιου πολέμου, και ακολούθησε έναν δρόμο συνέχειας όχι μόνο της μοντέρνας σχεδιαστικής παράδοσης αλλά και του πειραματισμού των υλικών και των κατασκευαστικών μεθόδων. Η ποιότητα και το υψηλό επίπεδο της κατασκευής αποτελεί άλλωστε «δεύτερη φύση» της ελβετικής αρχιτεκτονικής, που ενισχύεται και από την εξαιρετική εκπαιδευτική ιστορία σχολείων όπως το Πολυτεχνείο της Ζυρίχης που ιδρύθηκε το μακρινό 1855. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι πολλοί σημαντικοί αρχιτέκτονες της χώρας εκπαιδεύτηκαν σε αυτή την αρχιτεκτονική σχολή, που εγκαινίασε την πολυτεχνική παράδοση στην κατασκευή ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν η εκπαίδευση των αρχιτεκτόνων περνούσε ακόμα αποκλειστικά από τις ευρωπαϊκές σχολές Καλών Τεχνών.

Η σύγχρονη ελβετική αρχιτεκτονική αποτελεί σήμερα ένα πλουραλιστικό και συλλογικό φαινόμενο. Πλουραλιστικό γιατί παρουσιάζει διαφορετικές εκφράσεις, επιδόσεις αλλά και σχεδιαστική φιλοσοφία στα διαφορετικά τμήματα της χώρας όπως η Γερμανική, η Γαλλική και η Ιταλική Ελβετία (Ticino). Ο συνδυασμός άλλωστε διεθνισμού και τοπικότητας οφείλεται πιθανώς σε αυτή την προϋπόθεση καταγωγής της ελβετικής αρχιτεκτονικής. Η ελβετική αρχιτεκτονική αποτελεί επίσης συλλογικό φαινόμενο γιατί, πέρα από μια ομάδα πολύ γνωστών διεθνών αρχιτεκτόνων –Peter Zumthor, Jacques Herzog και Pierre De Meuron, Roger Diener, Mario Botta, Livio Vacchini, Luigi Snozzi, Valerio Olgiati– οι αρχιτέκτονες που εργάζονται στον ελβετικό χώρο παράγουν στο σύνολό τους ένα έργο εξαιρετικού επιπέδου (πράγμα που έχει διαπιστωθεί και στην εφετινή σειρά των διαλέξεων του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής). Για την αρχιτεκτονική αυτή που πειραματίζεται και αναπαράγει τη «στερεομετρία του κουτιού», ερωτοτροπεί με τη minimal art και φροντίζει την λεπτομέρεια με ακραία επιμέλεια, έχουν επιχειρηθεί διάφοροι προσδιορισμοί: «νέα απλότητα», «μινιμαλισμός», «νέος μοντερνισμός», «ρεαλισμός», πράγμα που συμβαδίζει με την «ελβετική εμμονή» για απλότητα, ακρίβεια και λειτουργικότητα. Όπως άλλωστε παρατηρεί και ο Christoph Allenspach ( Swiss Made , 2003) η ελβετική νοοτροπία «τείνει προς την πυκνότητα και την συντομία της έκφρασης, τον ορθολογισμό του σχεδίου, τον ρεαλισμό και τον πραγματισμό, ενώ διακρίνεται από ένα πάθος για την κατασκευή, χωρίς εντούτοις να αποποιείται μια ‘ποιητική χάρη’ και μια ‘αισθησιακότητα’».

Ορθολογισμός, νέο-μοντέρνο λεξιλόγιο, έμφαση στην αυθεντική ποιότητα που χαρακτηρίζει το κάθε υλικό, κατασκευαστική ειλικρίνεια και τεχνολογική κομψότητα, χαρακτηρίζουν και το έργο του Marc Collomb (γεν. 1953). Ο Collomb σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο της Λοζάννης και συνέχισε τις σπουδές του στην Cooper Union της Νέας Υόρκης. Επισκέπτης καθηγητής στη Λοζάννη από το 1986, δίδαξε επίσης στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνιας, στη Φιλαδέλφεια. Σήμερα είναι καθηγητής συνθέσεων στην Ακαδημία Αρχιτεκτονικής του Μεντρίζιο, στην Ιταλική Ελβετία. Είναι επίσης υπεύθυνος, μαζί με τον Marc Collomb και τον Patrick Vogel, του γραφείου Atelier CUBE στη Λοζάννη, που ιδρύθηκε το 1982 με αφορμή το πρώτο βραβείο που οι τρεις νέοι τότε αρχιτέκτονες απέσπασαν για τον διαγωνισμό του καινούργιου κτιρίου των Αρχείων του Κράτους στην ίδια πόλη. Οι διαγωνισμοί θα αποτελέσουν στη συνέχεια για το Atelier βασική δραστηριότητα με αλλεπάλληλες επιτυχίες, και ευκαιρία νέας κάθε φορά θεώρησης και επεξεργασίας των αρχιτεκτονικών ιδεών. Το Ινστιτούτο Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής (gta) της Ζυρίχης τίμησε το Atelier CUBE το 1997 με έκθεση για το έργο του και εξέδωσε σχετική μονογραφία. Το Atelier έχει μελετήσει μεγάλο αριθμό δημόσιων και ιδιωτικών έργων (σχολεία, ξενοδοχεία, κτίρια γραφείων, συγκροτήματα κατοικιών στο πρότυπο των παραδοσιακών κηπουπόλεων, κ.ά.), ενώ το 1989-91 συμμετείχε με εγκαταστάσεις στην επέτειο των 700 ετών ίδρυσης της ελβετικής ομοσπονδίας. Στη δεκαετία του 1990 το Atelier επιμελείται τον σχεδιασμό της εμβληματικής Χημικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Λοζάννης και του Ινστιτούτου Έρευνας της φυσικής του πλάσματος στο Πολυτεχνείο της ίδιας πόλης. Σήμερα το Atelier επιμελείται μεταξύ άλλων την υλοποίηση του νέου Κοινοβουλίου στο ιστορικό κέντρο της Λοζάννης (μετά το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό του 2009, σε συνεργασία με τους ισπανούς Bonnell & Gil), ενός βιομηχανικού συγκροτήματος στο Romanel και ενός συγκροτήματος 233 κατοικιών επίσης στη Λοζάννη.